Categorie / Erfgoed in beeld

door Dirk Haesaert

Hoge kraters. (2/2)

Na ons bezoek aan het Museum Hooge Crater in Ieper, maakten mijn Vrouw en ik een wandeling langs de velden achter het museum. Ons doel was het “kraterbos” dat op ongeveer anderhalve kilometer afstand van het museum ligt. Dat leek ons voor Vrouwtjelief, die nog te zwak is om lange wandeling te doen, net haalbaar. Aanvankelijk ging de weg zelfs lichtjes naar beneden, waarna het weer “vals plat” bergop ging.
Na zo’n halve kilometer kwamen we bij “Barak De Vinck”.

Toen Baron Gaston De Vinck in 1919 naar hier terugkwam en zag dat zijn kasteel door de gevechten tijdens de oorlog, met de grond gelijk was gemaakt, bouwde hij voor zichzelf en zijn familie een betonnen noodwoning.

Baron De Vinck en zijn gezin voor zijn betonnen noodwoning, omstreeks 1920.
Foto : www.hoogecrater.com


Deze noodwoning is bewaard gebleven en gerestaureerd. Je kan het huis afhuren om er je vakantie in door te brengen. Alles is er voorzien, maar je moet er rekening mee houden dat alles er nog is zoals in 1919. Zo is er geen leidingwater en geen elektriciteit. Je leeft er zoals men dat deed in 1919. De ideale manier om te onthaasten.

Toen we aan Barak De Vinck waren, kon Vrouwtjelief plotseling niet meer verder. Ze had haar krachten blijkbaar overschat. Ze besloot om hier op mij te wachten op een bankje. Nadat ik had beloofd om spoedig terug te zijn, liet ik mijn vrouw achter (foei) en zette ik de wandeling alleen verder. De weg ging nu wat steiler de hoogte in. Algauw kwam ik in open terrein en zag ik in de verte het kraterbos liggen.

Ik bevond mij hier op de zogenaamde “Bellewaerde Ridge“. Deze uitgestrekte gronden behoorden vroeger toe aan Baron De Vinck. Hier stond ooit de “Bellewaerde hoeve“, waarnaar het befaamde pretpark is genoemd. De hoeve zou hebben gedateerd uit de 14e eeuw.

In 1915 bevonden de Britse troepen zich in en rondom de Bellewaerde hoeve. Op 2 juni 1915 slaagden de Duitsers erin om de hoeve te veroveren, nadat ze een week ervoor een gasaanval hadden uitgevoerd. De gevechten bleven hier aanhouden, geen van beide legers boekten enige terreinwinst.

De weg bleek voor een ongeoefend wandelaar, zoals ik, toch wel een kuitenbijter, maar na anderhalve kilometer wees een pijl naar een zijdelingse aardeweg die recht naar het kraterbos toeliep.

Zo zag dit bos eruit, anno 1915.

Foto : www.hoogecrater.com

In dit bos liggen nog steeds elf mijnkraters. Op 25 september lieten de Briiten mijnen ontploffen onder de Duitse stellingen. Tegelijk voerden ze een grote tegenaanval uit en slaagden er zelfs in om de Bellewaerde hoeve te heroveren. Maar de tegenaanval draaide uiteindelijk uit op een desastreuze mislukking. Door de vele beschietingen werd de Bellewaerde hoeve uiteindelijk tot puin herleid.
Behoedzaam ging ik op verkenning in het bos.

Algauw stuitte ik op een mijnkrater. De foto hieronder is niet zo geslaagd. Door het spel van licht en schaduw is de diepte van deze krater op de foto niet waar te nemen. Maar het was echt wel een grote , diepe put die voor mij lag. Afdalen in de put durfde ik niet, want dan zou ik er waarschijnlijk nooit ofte nooit meer zijn uitgeraakt.

Ik volgde nog een tijdje het bospad, vond nog een tweetal minder diepe kraters en raakte daarna een beetje mijn oriëntatie kwijt. Plots stond ik terug naar de rand van het bos.
Vanaf deze heuvelrug hadden de Duitsers een panoramisch zicht op de Britse linies. Daarom waren deze heuvels van strategisch belang. Maar door het feit dat beide legers hier drie jaar lang vast zaten en er voortdurend gevechten waren, werd dit landschap tijdens de Eerste Wereldoorlog helemaal verwoest.

Het kasteel van Baron De Vinck werd later nooit meer heropgebouwd. In 1953 zou de baron een deel van zijn gronden, hier twee kilometer vandaan, verpachten aan Albert Florizoone, die er een dierentuin zou oprichten onder de naam “Safari Bellewaerde”, de voorloper van het huidige pretpark.

Maar tijdens de Eerste Wereldoorlog was op deze heuvels weinig pret te beleven. Een foto in het Museum Hooge Crater, toont de helse toestanden die hier toen heersten. We zien gewonde Britse soldaten, die niet werden achtergelaten, maar geëvacueerd naar iets veiliger oorden.

Foto : www.hoogecrater.com

Maar Ik had mijn vrouw achtergelaten ! 😮 Oeps ! Ik was haar niet vergeten natuurlijk, ik had alleen eventjes (heel eventjes maar) niet meer aan haar gedacht. Hoog tijd om op mijn stappen terug te keren.
Bij de Barak De Vinck vond ik haar goed en wel terug. Samen gingen we daarna nog een lekker hapje eten in café/bistro “De Hooge Crater”, alvorens terug huiswaarts te keren.

Bron :
www.hoogecrater.com
http://www.inventaris.onroerenderfgoed.be

door Dirk Haesaert

Shoot.

Vorige week was ik uitgenodigd op de officiële opening van de tentoonstelling “Shoot” in het Mudel en dat was voor mij vooral een blij weerzien met de vrienden en collega’s, die ik al zes maanden heb moeten missen doordat ik mijn vrijwillerswerk tijdelijk heb moeten stopzetten door de ziekte van mijn echtgenote. Het heeft mijn verlangen om terug aan de slag te gaan, alleen maar aangewakkerd.

Komende zomer, in de maand augustus, komen alle schuttersverenigingen van Europa naar onze stad Deinze voor het driejaarlijks schutterstreffen.
Naar aanleiding daarvan organiseert het Museum van Deinze en de Leiestreek een interessante tentoonstelling omtrent het schutterswezen als cultureel erfgoed.

Schuttersgilden ontstonden op het einde van de 13e eeuw in de grotere steden van het graafschap Vlaanderen en het hertogdom Brabant. Aanvankelijk was het hun voornaamste taak om de stad te beschermen tegen externe aanvallen en de orde, rust en veiligheid van de inwoners te vrijwaren. In de 15e eeuw verdween het militair belang van de gilden en evolueerden deze naar sociale genootschappen, waarbij de nadruk kwam te liggen op het recreatieve en sportieve aspect. Regelmatig werden daarbij ook prijsschietingen georganiseerd.
Net zoals alle gilden, hadden ook de schuttersgilden een patroonheilige. Bij de handboogschutters was dat doorgaans Sint-Sebastiaan, terwijl de kruisboogschutters meestal opteerden voor Sint-Joris.
In onze stad zijn nog steeds vijf schuttersverenigingen actief, waarvan de oorsprong van de oudste vereniging teruggaat tot 1428.

Voor deze tentoonstelling ontleende het Mudel bij het S.T.A.M. in Gent dit groot schilderij van een onbekende meester uit de 17e eeuw. Het schilderij toont een tafereel in Gent in 1612, toen Aartshertogin Isabella daar deelnam aan de koningsschieting van het Sint-Jorisgilde, omringd door haar hofhouding en een enthousiaste menigte. (klik op de afbeelding om te vergroten)

“Shoot” behandelt de geschiedenis van het schutterswezen en stelt heel wat waardevol schutterserfgoed tentoon. Daarnaast worden enkele linken gelegd naar belangrijke kunstenaars in de Leiestreek die zelf actief waren als schutter, zoals Gustave De Smet en Constant Permeke.
De tentoonstelling loopt nog tot 25 september. Over mijn bezoek aan het Mudel vertel ik later nog iets meer.

Hierboven een zeer oude foto uit 1879, genomen in Deinze bij een prijsschieting van de handboogschuttersgilde Sint-Sebastiaan.
(Collectie Mudel)

door Dirk Haesaert

Van koer tot koer.

Komende zondag 24 april is het opnieuw erfgoeddag, die dit jaar “onderwijs” als thema heeft. Naar aanleiding daarvan heeft de erfgoedcel cultuurregio Leie & Schelde een gloednieuwe brochure uitgebracht onder de titel “Van koer tot koer”, waar ikzelf een tijd geleden als vrijwilliger voor een deeltje heb aan meegewerkt. De brochure omvat drie uitgestippelde fietsroutes die leiden langs oude gemeenteschooltjes in de Leiestreek. Hiermee wil de erfgoedcel opnieuw het roerend en immaterieel erfgoed uit onze regio in de kijker zetten.
Bij elk van de schooltjes vind men in de brochure tekst, foto’s en uitleg omtrent de geschiedenis van het schooltje in kwestie. Interessant voor mensen die op deze manier er eens met de fiets op uit willen trekken om onze streek te verkennen.
Om een idee te geven, scande ik enkele bladzijden van de brochure in voor deze blog.

(Klik op een afbeelding om te vergroten)

Uit mijn eigen archief haalde ik deze foto die ik in 2018 maakte op de speelplaats van het Katholieke gemeenteschooltje in Grammene.

Geïnteresseerden vinden HIER en HIER nog veel meer info over de erfgoeddag, deze brochure en de scholentoer.

door Dirk Haesaert

De Merelinde.

De Merelinde was een oude, dikke lindeboom. Tot omstreeks 1940 stond hij langs de velden ergens op de grens tussen de gemeenten Vosselare en Bachte-Maria-Leerne.
Aan de voet zou de boom een omtrek hebben gehad van 13,4 meter. Hij had enorme takken, maar de stam was hol vanbinnen. Er wordt verteld dat in de holte van de boom acht mensen konden kaart spelen.

De linde behoorde tot het domein van het kasteel van Vosselare of het Hof ter Mere. De boom zou uit de 13e eeuw hebben gedateerd, al is dat nooit wetenschappelijk bewezen, maar hij was in elk geval zeer oud en gigantisch groot. Mogelijk werd hij ooit gebruikt als gerechtslinde. Een boom onder wiens schaduw recht werd gesproken en vonnissen geveld.

De linde werd omstreeks 1940 geveld door een storm. De foto’s bij dit logje, uit het archief van het Mudel, dateren van 1940 en tonen de boom op een ogenblik dat hij reeds flink gehavend was.
Na de oorlog werd op dezelfde plaats een andere linde geplant.


In de middeleeuwen zou ooit een schoenmaker in de boom hebben gewoond. En ook een heks had er haar huisje in geïnstalleerd. De heks zou later, nabij de boom, levend zijn verbrand.


Maar misschien doolt die enge heks daar nog steeds rond ?…
Het is alvast een plek die men komende zondagavond maar beter kan vermijden. :-/

De heemkundige kring “Het land van Nevele” publiceerde in 2000 in hun tijdschrift een artikel over de geschiedenis van de Meirelinde, dat je via deze link in een pdf-bestand kan bekijken.

door Dirk Haesaert

Photoshop avant la lettre.

In het fotoarchief van het Museum van Deinze en de Leiestreek, waar ik als vrijwilliger werk, bevindt zich ook een collectie oude post- en prentkaarten uit de Leiestreek.
Ruim honderd jaar geleden waren postkaarten enorm populair. Er waren duizenden postkaarten in omloop over de meest uiteenlopende onderwerpen. Voor zowat elke gelegenheid, of gewoon zomaar om contact te houden of een boodschap over te brengen, werd een kaartje gestuurd. Postkaarten waren de sociale media van die tijd. Voor heemkundigen zijn ze nu van onschatbare waarde als bron van informatie.

Bij het archiveren van de postkaartencollectie van het museum, stuit ik soms op merkwaardige zaken.
Zo werden afdrukken van foto’s aan het begin van de vorige eeuw vaak ingekleurd, omdat kleurenfotografie uiteraard nog niet bestond. Bij het inkleuren liet men al eens de fantasie de vrije loop.
Zoals bij deze twee postkaarten, die op het eerste zicht totaal verschillend lijken. Maar bij nader toezien blijkt het twee keer om dezelfde foto te gaan. Van de ene postkaart heeft men een mooi ingekleurd tafereel gemaakt.

Bij de andere postkaart heeft men van dezelfde foto op “artistieke wijze” een nachteffect proberen te bekomen.


In die tijd werd het wel vaker gedaan, op kunstmatige wijze een nachtopname gecreëerd bij de afdruk van een foto. Het was een soort van “photoshop avant la lettre”. Een postkaart van de Markt van Deinze, bijvoorbeeld, heeft men zodanig bijgewerkt om een donkere nacht te suggereren, dat men er zelfs de lichtstralen van de fietslantaarns heeft bijgetekend. Ook het maantje en de wolken werden er bij geschilderd. De originele foto is amper nog te herkennen.

(Klik op de afbeeldingen om te vergroten)

De techniek om van een zwart-wit-negatief een kleurenafdruk te maken noemde men fotochromie. Hierbij werd gebruikgemaakt van vier tot soms meer dan tien beelddragers, één voor elke kleur die men gebruikte.
Het te drukken gedeelte van het beeld werd per kleur fotografisch uitgefilterd en vervolgens op de beelddrager (= een gravure-plaat ofwel een lithografie steen) overgebracht. De kleurenafdruk werd bekomen door op hetzelfde blad papier achtereenvolgens een afdruk te maken van alle uitgefilterde beelden, telkens met een andere inktkleur.

door Dirk Haesaert

In een piepklein stationnetje…

2021 is door de Europese Unie uitgeroepen tot het Europees jaar van het spoor. Dat bracht de plaatselijke erfgoed- en heemkundige kringen uit onze streek op een idee.
De stad Deinze telt 17 deelgemeenten en had vroeger ongeveer evenveel treinstations. Veel van die stations zijn in de loop der tijden helaas verdwenen. Nu heeft men een fietsroute uitgestippeld langsheen al deze verdwenen stationsgebouwen en telkens op die plaatsen infoborden geplaatst met oude foto’s en met wat meer uitleg over deze treinstations van weleer. Zoals bijvoorbeeld over het oorspronkelijk station van Deinze dat in 1918 door Duitse bommen werd platgegooid. Het origineel station van Deinze is onder meer te zien op deze oude postkaart uit 1913 (collectie Mudel).

Het probleem was dat men bij sommige van die stations niet over oude foto’s beschikte. Bijvoorbeeld over het piepkleine stationnetje van Wontergem.
Wontergem is een ietwat afgelegen Leiedorp waar eigenlijk alleen maar een treinhalte was met een klein wachthuisje voor de overwegwachtster (in de volksmond ook wel “bareeldraaister” genoemd). Daarvan had men geen enkele foto. Zelfs niet in het rijke archief van het Museum van Deinze.

Het toeval wil dat Wontergem mijn geboortedorp is, waar ik tot mijn vijf jaar heb gewoond en waar ook mijn moeder geboren en getogen was. Het toeval wil ook dat mijn moeder tijdens haar jeugdige jaren nog overwegwachtster is geweest aan de spoorweg in Wontergem. In die tijd waren er nog geen slagbomen en wanneer er een trein afkwam werd de spoorweg afgesloten door middel van een op rails lopende afsluiting of “bareel”, die men door manueel aan een wiel te draaien kon open of dicht schuiven.
Op deze foto zien jullie mijn moeder als overwegwachtster in 1944. Ze was toen 17.

Ik heb op zolder een doos waarin enkele foto’s steken van mijn moeder als jonge overwegwachtster. Dat had ik op een keer verteld aan de collega’s in het museum. Iemand van de cultuurdienst van Deinze had daarvan gehoord en enkele weken later kreeg ik telefoon van die persoon met de vraag of zij eventueel mijn privé-foto’s mocht gebruiken voor het infobord langs de fietsroute in Wontergem en ook voor publicatie in de bijhorende brochure.
Natuurlijk mocht dat en dus stuurde ik de foto’s door. Ik stuurde onder meer deze winterse foto waarop ook mijn grootvader op de voorgrond staat. Mijn grootvader deed toen geregeld vrijwilligerswerk voor de spoorweg en was daar de sporen sneeuwvrij aan het maken, terwijl mijn moeder met sneeuwballen naar haar vader aan het gooien was. Foei !
Wie de man is die op de achtergrond neergehurkt zit aan het wachthuisje weet ik niet. Misschien was dat een vroege aanbidder van mijn moeder ?

Vorige week ben ik een kijkje gaan nemen in Wontergem. Het was een eeuwigheid geleden dat ik daar nog was geweest.
Het wachthuisje aan de spoorweg stond recht tegenover het geklasseerde huis van Lucien Buysse, een Flandrien die in 1926 de Ronde van Frankrijk heeft gewonnen en die een oom was van mijn moeder.

Het wachthuisje staat er natuurlijk niet meer. Het infobord dat er nu staat valt een beetje tegen. Het is aan een nadarafsluiting bevestigd en is eerder klein en onopvallend. Hopelijk komt er later een groter infopaneel dat op ooghoogte zal worden bevestigd ?
Niettemin zijn mijn moeder en mijn grootvader dankzij dit infobord langs de fietsroute en de bijhorende brochure, weer een klein beetje meer vereeuwigd.

Volgende keer wandelen we nog wat verder in Wontergem.