Deel 12 / De lithografie.
Voorbeeld van een litho.
Het was ene Alois Senefelder uit Beieren, toneelspeler van beroep, die omstreeks 1795 op zoek ging naar een nieuwe manier om illustraties bij zijn geschreven toneelstukjes te vermenigvuldigen. Na veel mislukte experimenten ontdekte hij bij toeval dat kalksteen uitstekend als beeld- en tekstdrager kon dienen. In Beieren was zuivere kalksteen ook in overvloed beschikbaar.
Senefelder polijstte zo’n kalksteen glad en maakte er met vet krijt een tekening op. Daarna wreef hij de steen in met talkpoeder en zure gom om zo de tekening te fixeren. Vervolgens maakte hij de steen nat. Hij zag dat op de vette tekening het water wegvloeide, terwijl op de andere gedeelten van de steen het water netjes bleef staan. Vervolgens bracht hij inkt aan op tekening. Het vette krijt trok de vette inkt aan, terwijl er op de plaatsen waar water stond er geen inkt terecht kwam. Water en vet stoten elkaar immers af.
Nu hoefde hij enkel nog een blad papier op de steen te leggen en deze stevig aan te drukken en hij had een perfecte afdruk.
Senefelder had de lithografie uitgevonden.
Van in het begin en tot op de dag van vandaag wordt steendruk voornamelijk beoefend door kunstenaars. Hoe het vervaardigen van een lithografie in z’n werk gaat wordt prachtig uitgelegd in dit kort filmpje gemaakt in het Van Gogh Museum in Amsterdam.
In de 19e eeuw werd ook een methode ontwikkeld om in steendruk meerdere kleuren af te drukken, de zogenaamde Chromolithografie. Daarbij werd voor iedere kleur een aparte steen gebruikt. Een bijzonder moeilijke en secure discipline.
Lithografie kon uiteraard niet worden toegepast in industriële drukkerijen omdat het zeer tijdrovend was en ongeschikt voor grotere oplagen. Maar het principe van vette inkt die water afstoot zou echter aan de basis liggen van een nieuwe, moderne druktechniek : de offset-methode. Een methode die uiteindelijk de techniek met loden letter en loden cliché’s definitief naar het museum zou verbannen.
Daarom verdiend ook Aloïs Senefelder een belangrijke plaats in de annalen van de geschiedenis van de drukkunst.
Ook in het indrustriemuseum van Gent wordt aandacht besteed aan de lithografie.
framework 
Best een ingewikkeld procedé.. hoe komt iemand erop om dat soort dingen te bedenken hè? 🙂
Kijk al uit naar je volgende reeks.. zien we dan ook de jonge Dirk aan de offsetmachine? 😛
wat een slimme toneelspeler was dat!
heel interessant allemaal
Wat een techniek was dat hé ? In de kunstacademie van Dendermonde heb ik een paar jaar lithografie, linografie en diepdruk (etsen enzo) gevolgd. Het oude ‘metier’ als het ware !
Met genoegen denk ik terug aan die heel mooie jaren. Walter Brems was toen mijn ‘mentor’, van die toffe mens én groot kunstenaar heb ik enorm veel geleerd 🙂 Mag ik je link naar ‘de kunst van het drukken” opslaan op mijn pc ?
Enne… ik ben nu al héél benieuwd naar de rest van je drukkerij-verhaal ! Heel boeiend allemaal ! 😎
Het is een niet alledaags werkje. Had een vriendin die litho’s maakte. In het begin mono druk daarna ook kleuren..,,
een interessant logje, waarbij het filmpje me veel verduidelijkt Dirk
alvast een prettige dag gewenst